Μήπως ο τρόπος που μεγαλώνετε το παιδί σας το παχαίνει;

18 Μαρτίου 2016 | 0
H κλινική διαιτολόγος-διατροφολόγος Δρ. Γλυκερία Ψαρρά απαντάει στο φλέγον ερώτημα "Μήπως ο τρόπος που μεγαλώνετε το παιδί σας το παχαίνει;"

Είναι ευρέως γνωστό πια ότι το ποσοστό των παιδιών και εφήβων με αυξημένο σωματικό βάρος είναι ιδιαίτερα υψηλό στη χώρα μας καθώς 4 στα 10 Ελληνόπουλα χαρακτηρίζονται ως υπέρβαρα ή/και παχύσαρκα. Η εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας οφείλεται στην κληρονομικότητα και στο περιβάλλον, αλλά κυρίως στη μεταξύ τους αλληλεπίδραση. Αυτό σημαίνει ότι όταν ένα παιδί μεγαλώνει σε ένα «παχυσαρκογενές» περιβάλλον τότε οι πιθανότητες να εκφραστούν τα γονίδια της παχυσαρκίας είναι ιδιαίτερα αυξημένες. Και όταν λέμε «παχυσαρκογενές» περιβάλλον εννοούμε όλες αυτές τις συνήθειες που αποτελούν τον καθημερινό τρόπο ζωής όπως η ενασχόληση των παιδιών με ολοένα και περισσότερες καθιστικές δραστηριότητες (π.χ. τηλεόραση, υπολογιστής, ηλεκτρονικά παιχνίδια), η συχνή κατανάλωση πρόχειρου φαγητού και αναψυκτικών, η παράλειψη του πρωινού γεύματος κ.ά. 
Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας στην εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας είναι και η συμβολή της οικογένειας. Πολυάριθμες μελέτες έχουν αναδείξει τον πολύπλευρο ρόλο της οικογένειας στη διαμόρφωση των συνηθειών διατροφής και σωματικής δραστηριότητας των παιδιών και κατ’επέκταση στη διαμόρφωση της σωματικής τους διάπλασης. Πέρα όμως από αυτή την προφανή επιρροή της οικογένειας στη ρύθμιση του βάρους του παιδιού,  ενδιαφέρον παρουσιάζει το σκεπτικό ότι ο γενικότερος τρόπος διαπαιδαγώγησης που υιοθετούν οι γονείς μπορεί να επιδράσει όχι μόνο στην εξέλιξη του χαρακτήρα και την ψυχολογία του παιδιού, αλλά και στο σωματικό του βάρος.
 
Σύμφωνα με μελέτες από το χώρο της εξελικτικής και αναπτυξιακής Ψυχολογίας, η γονεϊκή διαπαιδαγώγιση μπορεί να διακριθεί σε 4 διαφορετικούς τύπους ανάλογα με το συσχετισμό μεταξύ των απαιτήσεων που προβάλλει ο γονέας στο παιδί και της απόκρισης στις επιθυμίες του. Οι 4 αυτοί τύποι είναι: ο αυταρχικός (authoritarian), ο οριοθετημένος (authoritative), ο επιεικής (permissive) και ο αμελής (neglectful). Ο αυταρχικός τύπος γονέας απαιτεί μεγάλη πειθαρχία του παιδιού σε σχέση με κανόνες που θέτει, χωρίς να αντισταθμίζει με ανταπόκριση στις ανάγκες του. Ο οριοθετημένος τύπος γονέας επιδεικνύει και υψηλή απαιτητικότητα και υψηλή ανταπόκριση, δηλαδή ενώ θέτει σαφή όρια για τις συμπεριφορές του παιδιού, επιτρέπει την ανάπτυξη της αυτονομίας του. Ο επιεικής δεν παρέχει πειθαρχία και είναι πολύ αποκριτικός στις απαιτήσεις του παιδιού του, ενώ ο αμελής γονέας ούτε απαιτεί ούτε ανταποκρίνεται, είναι αδιάφορος και δεν θέτει κανόνες στο παιδί του. 

Από τους παραπάνω τύπους, ο οριοθετημένος –σε σχέση με τους άλλους- τρόπος διαπαιδαγώγησης σχετίζεται με καλύτερη εξέλιξη του παιδιού σε διάφορες πτυχές της κοινωνικοποίησης του, όπως αυξημένη ικανότητα για συνεργασία με συνομήλικους, ψυχοκοινωνική ωριμότητα, καλύτερη σχολική απόδοση και χαμηλότερα ποσοστά προβληματικής συμπεριφοράς. Παρόμοιο όφελος φαίνεται να ισχύει και σε σχέση με τη διατροφική συμπεριφορά του παιδιού. Από σχετικές έρευνες έχει βρεθεί πως τα παιδιά με αυταρχικούς, επιεικείς ή αμελείς γονείς έχουν πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα σε σχέση με τα παιδιά που διαπαιδαγωγούνται με τον οριοθετημένο τρόπο.

Υπάρχει όμως εξήγηση για αυτή τη διαπίστωση; Η απάντηση φαίνεται να βρίσκεται στη σχέση μεταξύ του τύπου διαπαιδαγώγησης και συγκεκριμένων διατροφικών πρακτικών οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν το βάρος του παιδιού. Για παράδειγμα, χαρακτηριστικές συμπεριφορές ενός «αυταρχικού» τρόπου διαπαιδαγώγησης όπως ο υπερβολικός έλεγχος, η επιβολή περιορισμού στη λήψη τροφής (π.χ. απαγόρευση κάποιων τροφίμων) και η πίεση ενός γονέα στο παιδί του για να καταναλώσει ή να αποφύγει κάποια τρόφιμα, έχουν σχετιστεί με αυξημένη τελικά πρόσληψη των «απαγορευμένων» τροφίμων και αρνητική επιρροή στην αίσθηση του αυτοελέγχου που έχει το παιδί για να ρυθμίζει τη διαιτητική του πρόσληψη. Αντίθετα, η επίδειξη ευαισθησίας του γονέα ως προς τις διατροφικές επιλογές και προτιμήσεις του παιδιού, χαρακτηριστικό του οριοθετημένου γονέα, έχει σχετιστεί με αυξημένη ικανότητα του παιδιού να ρυθμίζει με επιτυχία την διατροφική του συμπεριφορά. Και αυτή η συμπεριφορά όμως πρέπει να εφαρμόζεται με ένα μέτρο, καθώς οι οικογένειες που εφαρμόζουν τον επιεική τρόπο διαπαιδαγώγησης, δείχνοντας δηλαδή αυξημένη ευαισθησία προς τα παιδιά, χαρακτηρίζονται από αυξημένο κίνδυνο υπερβάλλοντος βάρους. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι ένα περιβάλλον με αρκετή ευαισθησία αλλά χωρίς κανόνες δεν βοηθάει τα παιδιά να αναπτύξουν την ικανότητα να κάνουν σωστές επιλογές σε σχέση με τη διατροφή τους. 
Συνεπώς, η διατροφική ισσοροπια μπορεί να επιτευχθεί με την υιοθέτηση ενός οριοθετημένου τρόπου διαπαιδαγώγησης, ο οποίος συνδυάζοντας τη γονική ευαισθησία ως προς τη «διατροφική αυτονομία» του παιδιού με παράλληλη όμως σαφή οριοθέτηση φαίνεται να δημιουργεί το ιδανικό περιβάλλον για την πρόληψη εμφάνισης της παχυσαρκίας στη παιδική ηλικία. 
Για να καταλάβει κάποιος γονέας αν ακολουθεί έναν «οριοθετημένο» τρόπο διαπαιδαγώγησης, μπορεί να διαβάσει τις παρακάτω προτάσεις: 

 Λαμβάνετε υπόψη τις επιθυμίες και τα συναισθήματα του παιδιού σας  πριν του ζητήσετε να κάνει κάτι
 Ενθαρρύνετε το παιδί σας να σας μιλάει για τα συναισθήματά του
 Προσπαθείτε να βοηθήσετε όταν το παιδί σας φοβάται ή αναστατώνεται
 Εξηγείτε στο παιδί σας τους λόγους για τους οποίους έχετε κάποιες προσδοκίες από αυτό
 Σέβεστε τις απόψεις του παιδιού σας και το ενθαρρύνετε να τις εκφράσει ακόμα και αν είναι διαφορετικές από τις δικές σας

Αν η συμπεριφορά του γονέα χαρακτηρίζεται από όλα τα παραπάνω, τότε ανήκει στους «οριοθετημένους» γονείς και έχει όλες τις προϋποθέσεις για να μεγαλώσει ισορροπημένα αλλά και υγιή παιδιά.